historische architectuur in Oezbekistan

chris cambré, Sep 30, 2022

Bach neemt je in zijn mattheuspassie 3 uur lang mee in zijn verhaal en tegelijk is elk akkoord in zijn partituur doordacht. Zo is ook de belichting, de kleding van de acteurs enz. in elke scène van een meeslepende film nauwkeurig vastgelegd. Met Islamitische architectuur is het niet anders. De Oezbeekse historische steden Khiva, Bukhara en Samarkand zijn architecturale schatkamers. Je kunt op vele manieren naar architectuur kijken en over architectuur schrijven. In een eerder online [url=https://myalbum.com/album/FqWJwjUwdPQ2yj/]fotoboek[/url] probeerde ik reisindrukken vast te leggen in beeld en korte bedenkingen. In dit GeoGebraboek kijk ik met een loupe naar de gebouwen en bied ik vanuit fotomateriaal van een recente reis een blik op de meetkunde achter decoratieve geometrische patronen. Ik bekijk muqarnas, de honingraatconstructies in gewelven, langs voor en langs onder en toon hoe je in de 2D grondplannen de opbouw kunt begrijpen. Ik kijk hoe op gevels in heel verschillende patronen kalligrafie in kufisch schrift gerealiseerd werd. Kortom, ik kijk naar het script, de belichting en de achtergrondmuziek van een film over een meeslepend historisch verhaal. Geniet met mij van de variëteit en de creatieve schoonheid die ik tegenkwam op een groepsreis doorheen Centraal-Azië, samen met Daniël, Arend, Ank, Bert, Thea, Ruud, Joke, Ruud, Pol, Wim, Els en Resi. Ik werkte reeds eerder rond islamitische architectuur. Je vindt meer achtergrond over geometrische patronen op [url]https://www.geogebra.org/m/cyjb6gsb[/url] en over muqarnas op [url]https://www.geogebra.org/m/rxrzrht3[/url]. Veel hulp had ik aan de heel knappe website [url]https://orientalarchitecture.com[/url]. Hij biedt per stad een overzicht van het historische patrimonium met veel informatie, plannen en foto's. De website [url]http://www.kufic.info/architecture/architecture.htm[/url] leerde me veel over kalligrafie in koefisch schrift en ik vond er talrijke patronen ontcijferd en vertaald. Het knappe artikel van Mamoun Sakkal (2018) Intersecting squares: applied geometry in the architecture of Timurid Samarkand, Journal of Mathematics and the Arts [url]https://doi.org/10.1080/17513472.2018.1468178[/url] leidde me rond in de Bibi Khanum moskee in Samarkand, op [url]https://www.archnet.org/publications/13238[/url] vond ik een ppt die uitleg geeft bij inscripties op gebouwen uit de Timuriden dynastie en bij het ontleden van geometrische patronen bezat ik in Goossen Karssenberg een hulplijn die altijd bereid was zijn ervaring in te zetten. Daarnaast is nog heel wat academisch werk gepubliceerd, zoals 'The Bukharan school of architecture in the 15th-17th century' door Mavlyuda Abbasova-Yusupova [url]https://www.unesco-iicas.org/book/152[/url]. De vele verzamelde informatie en het uitvergroot kijken overschaduwden de reiservaring niet in het minst. Net zoals David Attenborough even gefascineerd praat over grootse landschappen als over het bijzonder gedrag van een sprinkhaan, vullen ook hier de reiservaring en het bestuderen van de details elkaar aan. Ik hoop dat ze ook jou kunnen boeien. note: There's an English version of this GeoGebra book at [url]https://www.geogebra.org/m/exbmewre[/url].

Table of Contents

  1. inleiding geometrische patronen
    1. het Alhambra
    2. Hankin - 'Polygons in contact'
    3. achthoeken
    4. achthoeken - mediaan
    5. girih tegels
  2. inleiding - muqarnas
    1. koepel met uitkraging
    2. muqarnas
    3. opbouw met cellen
    4. geveldetail
    5. afgeschuinde celvlakjes
    6. muqarnas in Oezbekistan
  3. inleiding - Koefisch schrift
    1. Koefisch schrift
  4. inleiding - decoratie: materiaal en techniek
    1. schikken van bakstenen
    2. Geglazuurde veelkleurige decoratie
    3. Schikken van gekleurde, geglazuurde bakstenen
    4. Inkerving en reliëf
    5. Gesneden mozaïektegels
  5. Mizdakhan
    1. Mizdakhan - mu
    2. Mizdahkan (2)-(mu)
  6. Khiva
    1. Khiva
    2. Kuhna Ark - zomermoskee (zijwand) - gp
    3. Kuhna Ark zomermoskee (achterwand) - gp
    4. Kuhna Ark - zomermoskee (achterwand 3) - gp
    5. Kuhna Ark - zomermoskee (achterwand 2) - gp
    6. Kuhna Ark - patroon en tegels - gp
    7. Kuhna Ark troonzaal - gp
    8. Tash Hauli paleis - gp
    9. Tash Hauli - zuil - gp
    10. Tash Hauli paleis - wandpaneel - gp
    11. Mohammed Rakhim Khan Madrasa - gp
  7. Bukhara
    1. Bukhara
    2. Amiran hotel - gp
    3. Kalon moskee - zwik op de oostelijke iwan - gp
    4. Kalon moskee - nis in oostelijke iwan - gp
    5. Kalon moskee geometrisch patroon langs de rand - gp
    6. Kalon moskee zwik op de oostelijke iwan langs binnenplein - gp
    7. Kalon minaret - mu
    8. Nadir Divanbegi Khanagah - gp
    9. Nadar Divanbegi madrassa - zwik
    10. Nadar Divanbegi madrassa - patroon op iwan
    11. Nadar Divanbegi madrassa - nissen
    12. Abdullah Khan madrassa - gp
    13. Abdul Aziz madrassa - mu
    14. Abdul Aziz madrassa (2) - mu
    15. Bolo Hauz moskee - mu
    16. Fort - mu
    17. Magok-i-Atari moskee - gp
    18. Ismail Samani mausoleum
  8. Shakhrisabz
    1. Ak Saray paleis - ks
    2. Ak Saray toren 1 - ks
    3. Ak saray - toren 2 - ks
    4. Ak Saray - detail - ks
    5. Ak Saray - geometrisch patroon - gp
  9. Samarkand
    1. Samarkand
  10. Samarkand- Registan - Ulug Beg
    1. Ulug Beg madrassa - zwik - gp
    2. Ulug Beg madrassa - muqarna
    3. Ulug Beg madrassa - minaret - mu
    4. Ulug Beg madrassa paneel - gp
    5. Ulug Beg madrassa paneel (2) - gp
  11. Samarkand- Registan - Shir Dor madrassa
    1. Shir Dor zwik
    2. Shir Dor madrassa pishtaq - ks
    3. Shir Dor -pishtaq (2) - ks
    4. Shir Dor madrassa - zuidwand - ks
    5. Shir Dor -patroon inkompoort - gp
    6. Shir Dor minaret - ks
    7. Shir Dor - minaret (2) - mu
  12. Samarkand - Shah-i-zinda
    1. Shah-i-zinda
    2. Shah-i-zinda inkompoort
    3. 18 Khodja Akhmad mausoleum
    4. 18 Khodjah Akhmad mausoleum - gp
    5. 18 Khodjah Akhmad mausoleum - patroon
    6. 19 Kutlug Aka mausoleum
    7. 16 Tuman aqa moskee
    8. 17 Tuman Aqa mausoleum
    9. 10 Shadi Mulk Aka
    10. 12 Alim Nasafi Mausoleum
    11. 12 Alim Nasafi mausoleum (2)
    12. 9 Shirin Bika mausoleum
    13. 9 Shirin Bika mausoleum - interieur
    14. 8 Amir Zade mausoleum
    15. 8 Amir Zade mausoleum
    16. 7 Amir Hussein mausoleum
    17. 5 Qazi Zadeh Rumi
  13. Samarkand - Bibi Khanum moskee
    1. Bibi Khanum moskee (1399-1405)
    2. Bibi Khanum moskee - zwik - gp
    3. Bibi Khanum moskee gewelf
    4. Bibi Khanum moskee - weefpatroon zijkant - ks
    5. Bibi Khanum moskee - kruispatroon - ks
    6. Bibi Khanum moskee - S-wielpatroon - ks
    7. Bibi Khanum moskee - vierkantpatroon - ks
    8. Bibi Khanun moskee - tandwiel - ks
    9. Bibi Khanum inkompoort - minaretten - ks
    10. Bibi Khanum inkompoort - paneel 1 - ks
    11. Bibi Khanum inkompoort - paneel 2 - ks
    12. Bibi Khanum inkompoort - verticale stroken - ks
    13. Bibi Khanun inkompoort binnenzijde - ks
  14. Samarkand Gur Emir
    1. Gur Emir complex - mu
    2. Gur Emir mausoleum - mu
    3. Gur Emir minaretten - ks
    4. wandpatroon - ks
    5. interieur - koepels - mu
    6. interieur - wandpanelen - gp
    7. interieur - vierkanten kufisch schrift
    8. exterieur kleine panelen
  15. Tashkent
    1. Kukeldash madrassa - gp en ks
    2. Kukeldash madrassa (2) - gp

1.

inleiding geometrische patronen

  • 1. het Alhambra
  • 2. Hankin - 'Polygons in contact'
  • 3. achthoeken
  • 4. achthoeken - mediaan
  • 5. girih tegels

1.1.

–

1.2.

–

1.3.

–

1.4.

–

1.5.

–

2.

inleiding - muqarnas

  • 1. koepel met uitkraging
  • 2. muqarnas
  • 3. opbouw met cellen
  • 4. geveldetail
  • 5. afgeschuinde celvlakjes
  • 6. muqarnas in Oezbekistan

2.1.

–

2.2.

–

2.3.

–

2.4.

–

2.5.

–

2.6.

–

3.

inleiding - Koefisch schrift

  • 1. Koefisch schrift

3.1.

–

4.

inleiding - decoratie: materiaal en techniek

  • 1. schikken van bakstenen
  • 2. Geglazuurde veelkleurige decoratie
  • 3. Schikken van gekleurde, geglazuurde bakstenen
  • 4. Inkerving en reliëf
  • 5. Gesneden mozaïektegels

4.1.

–

4.2.

–

4.3.

–

4.4.

–

4.5.

–

5.

Mizdakhan

  • 1. Mizdakhan - mu
  • 2. Mizdahkan (2)-(mu)

5.1.

–

5.2.

–

6.

Khiva

  • 1. Khiva
  • 2. Kuhna Ark - zomermoskee (zijwand) - gp
  • 3. Kuhna Ark zomermoskee (achterwand) - gp
  • 4. Kuhna Ark - zomermoskee (achterwand 3) - gp
  • 5. Kuhna Ark - zomermoskee (achterwand 2) - gp
  • 6. Kuhna Ark - patroon en tegels - gp
  • 7. Kuhna Ark troonzaal - gp
  • 8. Tash Hauli paleis - gp
  • 9. Tash Hauli - zuil - gp
  • 10. Tash Hauli paleis - wandpaneel - gp
  • 11. Mohammed Rakhim Khan Madrasa - gp

6.1.

–

6.2.

–

6.3.

–

6.4.

–

6.5.

–

6.6.

–

6.7.

–

6.8.

–

6.9.

–

6.10.

–

6.11.

–

7.

Bukhara

  • 1. Bukhara
  • 2. Amiran hotel - gp
  • 3. Kalon moskee - zwik op de oostelijke iwan - gp
  • 4. Kalon moskee - nis in oostelijke iwan - gp
  • 5. Kalon moskee geometrisch patroon langs de rand - gp
  • 6. Kalon moskee zwik op de oostelijke iwan langs binnenplein - gp
  • 7. Kalon minaret - mu
  • 8. Nadir Divanbegi Khanagah - gp
  • 9. Nadar Divanbegi madrassa - zwik
  • 10. Nadar Divanbegi madrassa - patroon op iwan
  • 11. Nadar Divanbegi madrassa - nissen
  • 12. Abdullah Khan madrassa - gp
  • 13. Abdul Aziz madrassa - mu
  • 14. Abdul Aziz madrassa (2) - mu
  • 15. Bolo Hauz moskee - mu
  • 16. Fort - mu
  • 17. Magok-i-Atari moskee - gp
  • 18. Ismail Samani mausoleum

7.1.

–

7.2.

–

7.3.

–

7.4.

–

7.5.

–

7.6.

–

7.7.

–

7.8.

–

7.9.

–

7.10.

–

7.11.

–

7.12.

–

7.13.

–

7.14.

–

7.15.

–

7.16.

–

7.17.

–

7.18.

–

8.

Shakhrisabz

  • 1. Ak Saray paleis - ks
  • 2. Ak Saray toren 1 - ks
  • 3. Ak saray - toren 2 - ks
  • 4. Ak Saray - detail - ks
  • 5. Ak Saray - geometrisch patroon - gp

8.1.

–

8.2.

–

8.3.

–

8.4.

–

8.5.

–

9.

Samarkand

  • 1. Samarkand

9.1.

–

10.

Samarkand- Registan - Ulug Beg

  • 1. Ulug Beg madrassa - zwik - gp
  • 2. Ulug Beg madrassa - muqarna
  • 3. Ulug Beg madrassa - minaret - mu
  • 4. Ulug Beg madrassa paneel - gp
  • 5. Ulug Beg madrassa paneel (2) - gp

10.1.

–

10.2.

–

10.3.

–

10.4.

–

10.5.

–

11.

Samarkand- Registan - Shir Dor madrassa

  • 1. Shir Dor zwik
  • 2. Shir Dor madrassa pishtaq - ks
  • 3. Shir Dor -pishtaq (2) - ks
  • 4. Shir Dor madrassa - zuidwand - ks
  • 5. Shir Dor -patroon inkompoort - gp
  • 6. Shir Dor minaret - ks
  • 7. Shir Dor - minaret (2) - mu

11.1.

–

11.2.

–

11.3.

–

11.4.

–

11.5.

–

11.6.

–

11.7.

–

12.

Samarkand - Shah-i-zinda

  • 1. Shah-i-zinda
  • 2. Shah-i-zinda inkompoort
  • 3. 18 Khodja Akhmad mausoleum
  • 4. 18 Khodjah Akhmad mausoleum - gp
  • 5. 18 Khodjah Akhmad mausoleum - patroon
  • 6. 19 Kutlug Aka mausoleum
  • 7. 16 Tuman aqa moskee
  • 8. 17 Tuman Aqa mausoleum
  • 9. 10 Shadi Mulk Aka
  • 10. 12 Alim Nasafi Mausoleum
  • 11. 12 Alim Nasafi mausoleum (2)
  • 12. 9 Shirin Bika mausoleum
  • 13. 9 Shirin Bika mausoleum - interieur
  • 14. 8 Amir Zade mausoleum
  • 15. 8 Amir Zade mausoleum
  • 16. 7 Amir Hussein mausoleum
  • 17. 5 Qazi Zadeh Rumi

12.1.

–

12.2.

–

12.3.

–

12.4.

–

12.5.

–

12.6.

–

12.7.

–

12.8.

–

12.9.

–

12.10.

–

12.11.

–

12.12.

–

12.13.

–

12.14.

–

12.15.

–

12.16.

–

12.17.

–

13.

Samarkand - Bibi Khanum moskee

  • 1. Bibi Khanum moskee (1399-1405)
  • 2. Bibi Khanum moskee - zwik - gp
  • 3. Bibi Khanum moskee gewelf
  • 4. Bibi Khanum moskee - weefpatroon zijkant - ks
  • 5. Bibi Khanum moskee - kruispatroon - ks
  • 6. Bibi Khanum moskee - S-wielpatroon - ks
  • 7. Bibi Khanum moskee - vierkantpatroon - ks
  • 8. Bibi Khanun moskee - tandwiel - ks
  • 9. Bibi Khanum inkompoort - minaretten - ks
  • 10. Bibi Khanum inkompoort - paneel 1 - ks
  • 11. Bibi Khanum inkompoort - paneel 2 - ks
  • 12. Bibi Khanum inkompoort - verticale stroken - ks
  • 13. Bibi Khanun inkompoort binnenzijde - ks

13.1.

–

13.2.

–

13.3.

–

13.4.

–

13.5.

–

13.6.

–

13.7.

–

13.8.

–

13.9.

–

13.10.

–

13.11.

–

13.12.

–

13.13.

–

14.

Samarkand Gur Emir

  • 1. Gur Emir complex - mu
  • 2. Gur Emir mausoleum - mu
  • 3. Gur Emir minaretten - ks
  • 4. wandpatroon - ks
  • 5. interieur - koepels - mu
  • 6. interieur - wandpanelen - gp
  • 7. interieur - vierkanten kufisch schrift
  • 8. exterieur kleine panelen

14.1.

–

14.2.

–

14.3.

–

14.4.

–

14.5.

–

14.6.

–

14.7.

–

14.8.

–

15.

Tashkent

  • 1. Kukeldash madrassa - gp en ks
  • 2. Kukeldash madrassa (2) - gp

15.1.

–

15.2.

–

Information